home - inhoud - inhoud onderbouw

 

 



 

 

Kijken naar dieren
 

practicum voor de onderbouw

 
Hier vind je enkele opdrachten die je uit kunt voeren aan de hand van een deel van een film en/of door zelf dieren te bestuderen in een dierentuin.

Wanneer je iets te weten wilt komen over het gedrag van dieren moet je ze heel goed naar ze kijken. Dieren zijn niet altijd even actief en doen niet altijd hetzelfde. Het is van te voren niet precies te bepalen welk gedrag je zult kunnen waarnemen. Wanneer je natuurfilms bekijkt, zie je in korte tijd veel verschillende gedragingen. Dat komt doordat de filmer veel geduld heeft,gedurende een lange tijd veel opnames maakt en de leukste stukjes achter elkaar monteert.
Als je zelf dieren gaat bestuderen in een dierentuin, moet je daar rekening mee houden.

 

Inhoud

 

 

Pinguïns

Informatie

Pinguïns zijn (rare) vogels. Ze hebben kleine, overlappende veertjes die dicht bij het lichaam aansluiten en een ondoordringbare, waterbestendige jas vormen waarmee de pinguïn prima in het water kan. Een vetlaag beschermt ze tegen de extreme kou.

Ze kunnen niet vliegen, alhoewel...... Let maar eens op een pinguïn die onder water zwemt. Zijn vleugels maken korte, krachtige slagen waardoor hij wel lijkt te vliegen. Hij haalt behoorlijke snelheden, ondermeer door zijn gestroomlijnde lichaam. Zijn poten doen onder water dienst als roer. Het zijn perfecte zwemmers, maar op het land maken ze een stuntelige indruk.

(uit: informatie-boekje van de Zoo Antwerpen)

terug baar inhoud

 

Opdrachten pinguïns (film)

Je moet een deel uit een film "Bij de beesten af " van Bert Haanstra bekijken met opnamen in een broedkolonie van de koningspinguïn. Je kunt die film bij een videotheek huren.

Het is de bedoeling dat je tijdens het kijken zoveel mogelijk verschillende gedragingen beschrijft en daarbij aangeeft wat de functie van dat type gedrag is.
Beschrijf wat je het dier ziet doen. Let op bewegingen, lichaamshoudingen en op geluiden.

Onderstaande vragen zijn bedoeld om je bij het bestuderen van het gedrag een beetje te helpen.

  • Op welke manieren lokken de pinguïns een partner? Let daarbij op het geluid dat ze maken, op hun lichaamshouding en op hun bewegingen.
  • Baltsgedrag. Wat gebeurt er als twee partners elkaar gevonden hebben?
  • Wat gebeurt er als voorspel tot de paring?
  • Wat doet een pinguïn als het ei gelegd is?
  • Hoe herkennen ouders en jongen elkaar?
  • Wat doet een jong precies om van zijn ouders voedsel te krijgen?
    Hoe reageert de ouder?
  • In de broedkolonie zitten de pinguïns erg dicht op elkaar. Wat heeft dit voor voordelen? Welke nadelen?
  • Wat zie je gebeuren als pinguïns te dicht bij elkaar komen? Hoe verdedigt een pinguïn dus zijn territorium?

terug baar inhoud

 

Opdrachten pinguïns (dierentuin) 

  1. Bekijk de hele groep koningspinguïns en beschrijf waar ze zich in de ruimte bevinden, hoe ze bij elkaar staan e.d.

  2. Kijk of je twee dieren kunt vinden die zich een beetje vriendelijk met elkaar bemoeien (misschien wel een paartje) en een beetje actief zijn. Kies één dier daarvan uit en kijk (ongeveer 10 minuten) wat het dier in die tijd doet. Schrijf (turf) dat per minuut op. Herhaal dit een keer. Je hoeft daarbij niet dezelfde dieren te bekijken.
    Je kunt het gedrag turven, dat wil zeggen een streepje zetten achter de beschrijving iedere keer als je het dier dat gedrag ziet vertonen.

    Hieronder staat een aantal dingen die een pinguïn kan doen.

    • met de snavels tegen elkaar tikken
    • "klepperen" met de snavel
    • snavel open en kop in de lucht (ze maken dan geluid)
    • kop schudden
    • kop en nek op en neer bewegen
    • eigen veren poetsen
    • rustig staan
    • een ander pikken
    • elkaar tussen de veren peuteren
    • rondkijken
    • vleugels spreiden
    • alleen weglopen
    • samen weglopen
      Het is overzichtelijk als je de waarnemingen in een tabel zet. Zie het voorbeeld.
      waargenomen gedrag
      aantal keer dat het dier dit doet
      in 10 minuten
      eigen veren poetsen
      2
      kop schudden
      1
      rustig staan
      5
      rondkijken
      1
      weglopen
      1

  3. Bestudeer het zwemgedrag van een pinguïn en/of bekijk een pinguïn die net uit het water komt en noteer gedurende 5 minuten wat hij dan achtereenvolgens doet.

    terug baar inhoud

 

Apen

Informatie

In de meeste dierentuinen zitten verschillende soorten apen.

Chimpansees, gorilla's en gibbons zijn mensapen. Ze zijn het meest verwant met de mens. Over het algemeen zijn de mensapen wat minder actief dan de andere apen. Ze zijn daardoor voor ons onderzoek minder geschikt, omdat jullie meestal maar een beperkte tijd hebben om te kijken. Mantelbavianen zijn erg geschikt om te onderzoeken omdat het echte groepsdieren zijn en over het algemeen wel behoorlijk actief.
Ze leven in harems, die bestaan uit een volwassen man, de haremleider ,en een aantal vrouwtjes met hun jongen.

Het rode achterwerk zier er voor ons niet aantrekkelijk uit maar voor de apen heeft het een belangrijke signaalfunctie. Het elkaar toekeren van het achterwerk wordt presenteren genoemd. Dat heeft als doel de ander, die meestal hoger in rang is, vriendelijk te stemmen.

Volwassen mannetjes hebben de zilvergrijze mantel waaraan deze apensoort zijn naam te danken heeft. Een haremleider houdt zijn vrouwtjes dicht bij zich. Als ze weglopen, roept hij ze op niet mis te verstane wijze tot de orde.

Als een vrouwtje in haar vruchtbare periode is, zwelt haar achterlijf op. Alleen de haremleider mag met haar paren. Maar ook de nog niet volwassen mannetjes vinden zo'n vrouwtje zeer aantrekkelijk.

Doorgaans zijn apen vriendelijk tegenover soortgenoten uit dezelfde groep. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het "vlooien". Die wederzijdse vachtverzorging heeft niets met vlooien te maken, maar versterkt de band tussen de dieren.

(uit: informatieboekje van het Noorder Dierenpark)

 

terug baar inhoud

 

Aapjes kijken

Het maakt niet zoveel uit welke apensoort(en) je voor het onderzoekje uitkiest.
Het beste kun je dit af laten hangen van wat er te zien is.

Je mag de opdrachten bij één bepaalde soort uitvoeren, maar ook voor de verschillende opdrachten verschillende soorten nemen.
Noteer wel altijd welke soort je bekijkt en schrijf kort de belangrijkste uiterlijke kenmerken van deze soort op. Let daarbij op:

  • grootte
  • of de dieren wel of geen staart hebben
  • kleur en tekening van de vacht
  • uiterlijke verschillen tussen mannetjes en vrouwtjes (voor zover te zien).
  1. Apen die in groepen leven hebben over het algemeen een zeer goed communicatiesysteem.
    Daarbij horen o.a. de volgende gedragingen:

    • vlooien (elkaar verzorgen als teken van onderlinge band)
    • spelen met elkaar ( teken van vriendschap tussen de jonge dieren)
    • presenteren ( een soortgenoot onderdanig benaderen met de bedoeling de ander vriendelijk stemmen)
    • dreigen (waardoor andere dieren afgeschrikt worden)

    Bekijk of je bovengenoemde gedragingen kunt herkennen en beschrijf wat de dieren dan doen, wat voor bewegingen ze maken. Let ook op de gezichtsuitdrukkingen en geluiden die gemaakt worden (voor zover je die kunt horen).

  2. Zoek twee (of meer) dieren die contact met elkaar hebben.

    Observeer gedurende 5 minuten een dier en geef wat het dier doet en hoe vaak hij/zij die gedragingen gedurende die tijd vertoont (per minuut opschrijven). Herhaal dat een aantal keer (eventueel bij verschillende soorten).

    Je kunt het gedrag turven, dat wil zeggen een streepje zetten achter de beschrijving iedere keer als je het dier dat gedrag ziet vertonen.

    Na afloop maak je van de waarnemingen een tabel. Zie voorbeeld.

    1.  

    waargenomen gedrag
    aantal keer dat het dier dit doet
    in 10 minuten
    zichzelf vlooien
    1
    een ander vlooien
    4
    zichzelf krabben
    1
    een ander de onderdanig benaderen (de "kont" toekeren)
    1
    voedsel zoeken
    3

    Misschien zijn er moeders met een jong aanwezig. Dat is altijd leuk om te zien.

    Maak een lijstje van de gedragingen die je ziet. Kijk hierbij naar de moeder én naar het jong.
    Misschien kun je ook de reactie van de andere apen op het jong bekijken.

 

  1. terug baar inhoud

     

     

    Verwerking van de resultaten

    Je moet je waarnemingen uitwerken. Van de uitgewerkte gegevens kun je een poster maken.
    Zo'n poster is niet bedoeld als reclame, maar om informatie over te brengen. De poster moet overzichtelijk zijn en makkelijk te lezen. Maar natuurlijk moet je ook letten op de vormgeving, het moet er ook mooi uitzien.

    Verzorging poster

    1. Schrijf zoveel mogelijk op blanco papier. Als je dat moeilijk vindt, kun je met potlood hulplijntjes trekken.

    2. Schrijf niet te klein. Neem een iets grotere regelafstand dan normaal. Als met een tekstverwerker werkt, neem dan een iets grotere letter dan normaal (ook weer niet te groot!).

    3. Geef de poster een titel en maak tussenkopjes.
      Zorg ervoor dat de titel en de tussenkopjes duidelijk te onderscheiden zijn van de andere tekst door ze te onderstrepen of een kleur te geven o.i.d..
      Door een goed gebruik van tussenkopjes wordt de poster overzichtelijk.

    4. Maak eerst alle tekst, tabellen en grafieken.

    5. Knip als je alles hebt, de verhaaltjes en grafieken uit en rangschik ze op de poster.

    6. Plak alles op als je tevreden bent over de indeling.
      Plak de uitgeknipte stukjes niet scheef op, dat leest lastig.

    7. Je kunt plaatjes gebruiken als illustratie, maar de plaatjes moeten wel iets met de tekst te maken hebben. Je kunt natuurlijk ook eigen foto's gebruiken die je in de dierentuin maakt.

    Inhoud poster

    N.B.Het is de bedoeling dat je vooral eigen waarnemingen verwerkt. Daarnaast kun je in boeken en op het internet aanvullende informatie zoeken, bijvoorbeeld over het biotoop van het dier, over het voedsel e.d..

    1. Geef altijd duidelijk aan bij welk soort dier je het gedrag waargenomen hebt en geef een korte beschrijving van die soort.

    2. Maak een overzicht van de gedragingen die je hebt waargenomen, beschrijf de gedragingen. Als je het weet, zet er dan ook bij wat de functie van dat gedrag is.

    3. Zet je waarnemingen die je gedurende een bepaalde tijd hebt gedaan (de protocollen) in overzichtelijke tabellen en grafieken, Maak bij de grafieken een legenda.
    4. Aanwijzingen voor het maken van grafieken kun je krijgen door hieronder te klikken.
Staafdiagram
  1. terug baar inhoud

 

  1. Informatie op internet

    Diverse verwijzingen naar afbeeldingen en informatie op internet zijn te vinden bij
    excursie dierentuin Antwerpen

     

 

  1.  terug baar inhoud

 
© scholte/marree 2000