Reageren op prikkels
examenprogramma
VMBO GL en TL
Exameneenheid K11
centraal
examen
Weten en
kunnen
Je kunt:
- toelichten dat gedrag bij dieren uit een reeks samenhangende handelingen bestaat, en kan aan de hand van concrete voorbeelden uitleggen dat gedrag afhankelijk is van inwendige en uitwendige prikkels.
- delen van het zenuwstelsel x noemen, in afbeeldingen aanwijzen, en functie(s) en werking beschrijven; soorten zenuwcellen benoemen en onderverdelen:
- bouw, ligging en functie van delen van het centrale zenuwstelsel, met name:
- grote hersenen: bewustzijn, zintuiglijke waarneming en bewuste beweging;
- kleine hersenen: coördinatie van bewegingen;
- hersenstam: verbinding tussen grote hersenen en ruggenmerg en een rol bij reflexen in hoofd- en halsgebied;
- ruggenmerg: verbinding van organen met hersenen en een rol bij
reflexen van romp en ledematen.
- bouw van een zenuwcel met cellichaam en uitlopers.
- ligging en functies van typen zenuwcellen:
- schakelcel;
- gevoelszenuwcel;
- bewegingszenuwcel.
- gevoelszenuw, bewegingszenuw, gemengde zenuw.
- reflex is een vaste, onbewuste reactie op een bepaalde prikkel:
- terugtrekreflex;
- strekreflex;
- kniepeesreflex;
- pupilreflex.
- functies van een reflex: onbewust regelen van motoriek, reageren bij kans op onverwachte beschadiging van het lichaam.
- ervaringen/ waarnemingen van zintuig-practicumproeven in biologische termen weergeven .
- delen van de gehoororganen, van de ogen en zintuigelementen in huid, neus en tong in afbeeldingen aanwijzen en functie en werking ervan beschrijven:
- van het gehoororgaan, met name:
- oorschelp;
- gehoorgang;
- trommelvlies;
- trommelholte;
- buis van Eustachius;
- gehoorbeentjes: hamer, aambeeld, stijgbeuge;l
- slakkenhuis met zintuigcellen;
- gehoorzenuw;
- evenwichtsorgaan.
- van de ogen, met name:
- wenkbrauw
- wimper
- traanklier
- traanbuis
- oogspier
- harde oogvlies
- hoornvlies
- vaatvlies
- iris met kringspieren en lengtespieren
- pupil
- lens: accommoderen
- glasachtig lichaam
- netvlies met gele vlek en blinde vlek
- oogzenuw
- ligging en functie van staafjes en kegeltjes
- op abstracte wijze uitleggen dat prikkels uit de omgeving door zintuigen omgezet worden in impulsen die naar het centrale zenuwstelsel geleid worden, waardoor waarneming kan plaats vinden:
- drempelwaarde, adequate prikkel, gewenning, motivatie.
- beschrijven dat bewust gedrag vanuit de hersenen gestuurd wordt.
- de samenstellende delen van de huid en het onderhuids bindweefsel noemen, in afbeeldingen aanwijzen en functie(s) beschrijven:
- bouw, ligging en functies van de delen van de huid, met name:
- opperhuid met hoornlaag met dode cellen en kiemlaag met delende cellen en zenuwuiteinden (‘pijnzintuig’);
- lederhuid met bloedvaten, haarzakjes, talgklieren, haarspieren, zweetklieren;zenuwuiteinden en zintuigen.
- haren.
- onderhuids bindweefsel met vetcellen.
- de rol van de doorbloeding, vet en de mate van zweten bij de temperatuurregeling.
- de rol van de hoornlaag bij de bescherming tegen infecties, uitdroging en beschadigingen.
- de rol van pigment bij de bescherming tegen ultraviolette straling.
- het principe van de werking van hormonen beschrijven:
- beïnvloeding van groei, ontwikkeling en stofwisseling.
- hormoonklieren noemen, in afbeeldingen aanwijzen en functies en werking met de nodige detaillering beschrijven, met name van:
- hypofyse: productie van hormonen voor regeling groei, beïnvloeden van andere hormoonklieren.
- schildklier: stimulering van verbranding in cellen.
- eilandjes van Langerhans: productie insuline en glucagon en de handhaving van een constante bloedsuikerspiegel; diabetes.
- bijnieren: productie van adrenaline dat de activiteit van spieren, de ademhaling en de bloedsomloop versnelt.
- eierstokken en teelballen: naast productie van geslachtscellen ook productie van geslachtshormoon/ het ontstaan van secundaire geslachtskenmerken.
|