Eindterm subdomein B3

De kandidaat kan met behulp van de concepten orgaan, fotosynthese, ademhaling, vertering, uitscheiding en transport ten minste in contexten op het gebied van gezondheid en voedselproductie benoemen op welke wijze de stofwisseling van organismen verloopt en benoemen op welke wijze stoornissen daarin kunnen ontstaan en op welke wijze deze kunnen worden aangepakt.

Subdomein B3.1

Je kunt in een context:

1. beschrijven dat groepen van cellen door hun rangschikking in een weefsel, orgaan of orgaanstelsel een gezamenlijke functie uitoefenen;
   
   
2. beschrijven wat bij de mens de kenmerken en functies zijn van orgaanstelsels voor transport, ademhaling, voedselverwerking en uitscheiding;
   
   
3. verschillen en overeenkomsten herkennen tussen organen en orgaanstelsels van de mens en van verschillende diersoorten;
   
   
4. organen voor gaswisseling, opname en transport bij planten beschrijven; --> B3.2
   
   
5. beschrijven dat orgaanstelsels met elkaar samenhangen en benoemen hoe verstoring in het functioneren van een orgaan de samenwerking tussen organen beïnvloedt.

Deelconcepten
hart, hartkleppen, slagader, ader, haarvat, lymfesysteem, hout- en bastvaten, wortelharen longen, luchtpijp, bronchiën, longblaasjes, huidmondjes, slokdarm, maag, twaalfvingerige darm, alvleesklier, lever, galblaas, dunne darm, dikke darm, endeldarm, nieren, niereenheid, zweetklieren.

Cellen

• Alle organismen bestaan uit cellen.
  • Kleinste levende eenheid.

Weefsels

• Cellen met dezelfde vorm en functie die in een groep bij elkaar liggen.
  • In meercellige organismen.
    Voorbeelden:
    • dekweefsel;
    • spierweefsel;
    • zenuwweefsel;
    • vetweefsel.
  • De cellen kunnen los van elkaar liggen met een tussencelstof.
    Bijvoorbeeld:
    • bloed;
    • been en kraakbeen.

Organen

• Onderdeel van een organisme met een specifieke bouw en functie.
  
  • Een orgaan is opgebouwd uit meerdere weefsels.
    

Orgaanstelsels

• Aantal organen die samen een bepaalde functie uitvoeren.
  
  
  • Ademhalingsstelsel
    • Voor opname zuurstof en afgifte koolstofdioxide.
    • Longen en luchtwegen --> B3.3 Ademhaling
      
      
  • Bloedvatenstelsel
    • Voor transport van stoffen door het lichaam.
    • hart en bloedvaten --> B3.6 Transport
      
      
  • Verteringsstelsel
    • Voor voedselvertering en opname van het voedsel.
    • mond, speeklselklieren, maag-darmkanaal, lever, galblaas, alvleesklier --> B3.4 Vertering
      
      
  • Uitscheidingsstelsel
    • Voor uitscheiding vanafvalstoffen en overbodige stoffen.
    • nieren, urineblaas, lever, galblaas, longen --> B3.5 Uitscheiding
      
      
  • Zenuwstelsel
    • Voor regeling en coUordinatie van de lichaamsfuncties.
    • hersenen en zenuwen --> B4.3 Neurale regulatie
      
      
  • Zintuigstelsel
    • Voor waarnemingen
    • zintuigen
      
      
  • Voortplantingsstelsel
    • Voor het krijgen van nakomelingen.
      • Instandhouden van de soort
    • geslachtsorganenorganen --> E3 Voortplanting van het organisme
      

Transport

Bloedsomloop en ademhaling bij vissen

• Enkelvoudige bloedsomloop
  • Hart heeft één boezem en één kamer.
  • Bloed passeert het hart per omloop slechts eenmaal.
    

Ademhaling

vis - zoogdier - insect

• Kieuwen bij vissen
• Tracheeën bij insecten