Inleiding
De verschillende contextgebieden zijn:
- C - communicatie
- D - duurzaamheid
- E - energie
- G - gezondheid of gezondheidszorg
- S - sport
- V - voeding
- VP - voedselproductie
- VH - veiligheid
- W - wereldbeeld
Om de samenhang te benadrukken komen sommige voorbeeldcontexten bij meerdere (sub)domeinen voor.
Kandidaten moeten er rekening mee houden dat tijdens de examens andere typen contexten kunnen voorkomen.
Voorbeeldcontexten
Domein B. Zelfregulatie
Subdomein B1. Eiwitsynthese
-
G (gezondheid of gezondheidszorg)
Humane genetici in academische centra doen experimenteel DNA onderzoek om patiënten met de ziekte van Duchenne weer functioneel dystrofine te laten aanmaken.
-
VP (voedselproductie)
Biotechnologen bij bureau genetisch gemodificeerde organismen (GGO) beoordelen aanvragen voor het gebruik van genetisch gemodificeerde gewassen, met het doel de veiligheid voor mens en milieu te waarborgen.
- VP (voedselproductie)
Levensmiddelentechnologen bij een voedselproductieconcern veranderen DNA en daarmee eiwitsynthese met het doel gezondere producten (functional food) te produceren.
Subdomein B2. Stofwisselingvan de cel
- G (gezondheid of gezondheidszorg, leefwereldcontext)
Leden van een familie die mogelijk een erfelijke, mitochondriale afwijking hebben zoals MERFF, ondergaan in een academische centrum een onderzoek om vast te stellen of ze het gemuteerde gen hebben met het doel zich voor te bereiden op eventuele consequenties.
- V (voeding)
Microbiologen bij voedselproducenten ontwikkelen microbiële testen op ingrediënten van voedingsmiddelen met het doel om ingrediënten snel te kunnen testen op aanwezigheid van gevaarlijke micro-organismen.
Subdomein B3. Stofwisseling van het organisme
- G (gezondheid of gezondheidszorg, leefwereldcontext)
Een familie waarin obesitas meer regel dan uitzondering is, overlegt onderling over de vraag of het goed is om mee te doen aan een trial met een stof die de eetlust remt, met het doel om te leren om op een gezond gewicht te komen en te blijven.
- VP (voedselproductie)
Plantenwetenschappers in een academisch centrum onderzoeken de optimale groeiomstandigheden van gewassen met het doel om kwekers advies te geven over optimalisatie van teelten en gewasbescherming.
Subdomein B4. Zelfregulatie van het organisme
- S (sport)
De inspanningsfysioloog in een nationaal trainingscentrum onderzoekt bloedwaarden om samen met de sporter te komen tot optimalisatie van de sportprestatie.
- V (voeding)
Artsen en medisch biologen en psychobiologen doen in een trial gedragsonderzoek om de mogelijke invloed van voedingsmiddelen op neurale en hormonale regulatie bij ADHD vast te stellen.
Subdomein B5. Afweer van het organisme
- G (gezondheid of gezondheidszorg)
Virologen van het RIVM doen jaarlijks onderzoek naar de te verwachten typen van griepvirussen om een advies geven over de samenstelling van het griepvaccin met als doel het voorkomen van griep bij mensen met een verlaagde weerstand.
- VP (voedselproductie)
Microbiologen van de Voedsel en Waren Autoriteit bestuderen of groenten in Nederland zijn besmet met de darmbacterie EHEC, een variant van de E-coli-bacterie, om een epidemie van voedselvergiftiging te voorkomen.
- G (gezondheid of gezondheidszorg, leefwereldcontext)
Leerlingen bediscussiëren aan de hand van berichten uit de krant het antibioticagebruik in de veeteelt om tot een afgewogen oordeel over dat gebruik te komen.
Subdomein B6. Beweging van het organisme (alleen schoolexamen)
- G (gezondheid of gezondheidszorg)
Ziektekostenverzekeraars bieden activiteitenprogramma's aan om de kans op hart- en vaatziekten te verminderen.
- S (sport)
Analyse van de schaatsbeweging heeft geleid tot een efficiënt schaatsontwerp, te weten de klapschaats.
Subdomein B7. Waarneming door het organisme (alleen schoolexamen)
- G (gezondheid of gezondheidszorg)
De opticien verzamelt in de eigen praktijk informatie over diverse soorten lenzen om een goed advies te kunnen geven aan klanten die hun bijziendheid gecorrigeerd willen zien.
- S (sport)
Trainers en fysiotherapeuten in een landelijk trainingscentrum onderzoeken het effect van diverse soorten starttrainingen bij sporters met het doel het aantal valse starten in de wedstrijdsport te verminderen.
Subdomein B8. Regulatie van ecosystemen
- D (duurzaamheid)
Milieubiologen en ecologen in een Commissie Duurzaamheid informeren de minister over milieuaspecten van import uit Brazilië van soja als varkensvoer met het doel de duurzaamheid te bevorderen.
Domein C. Zelforganisatie
Subdomein C1. Zelforganisatie van cellen
- G (gezondheid of gezondheidszorg)
Biologen in een transplantatiecentrum kweken stamcellen en laten die differentiëren tot gespecialiseerde cellen met het doel aangetast weefsel in het menselijk lichaam te vervangen en daardoor mensen te genezen.
- VP (voedselproductie)
Biologen en plantenwetenschappers in publiek private samenwerkingsverbanden realiseren plantenveredeling gericht op veranderen van verhoudingen inhoudsstoffen (amylopectine aardappel) met het doel om het verwerkingsproces energiezuiniger en eenvoudiger te maken.
Subdomein C2. Zelforganisatie van het organisme (alleen schoolexamen)
- VP (voedselproductie)
Groentekwekers grijpen in verschillende stadia van de levenscyclus van voedingsgewassen in om een zo hoog mogelijke productie te verkrijgen.
- G (gezondheid of gezondheidszorg)
Onderzoekers hebben onder andere bij mensen die tijdens de hongerwinter van 1944/1945 in de baarmoeder zaten, aangetoond dat er verband is tussen ondervoeding tijdens de embryonale ontwikkeling, en de glucosehuishouding op latere leeftijd.
Subdomein C3. Zelforganisatie van ecosystemen
- D (duurzaamheid)
Biologen, landschapsarchitecten en ingenieurs bij Rijkswaterstaat doen onderzoek naar ontwikkeling van natuur en de mogelijkheden om te bouwen met natuur met het doel om de kust te beschermen.
- D (duurzaamheid)
De aquatisch ecoloog van een onderzoeksinstituut onderzoekt de voedselrelaties in de Oostvaardersplassen met het doel om tot een duurzaam beheersplan te komen.
- W (wereldbeeld)
Biologen in dienst van de afdeling Ruimtelijke Ordening van een gemeente doen onderzoek naar de natuurbeleving van burgers met het doel om in bestemmingsplannen daar rekening mee te houden.
Domein D. Interactie
Subdomein D1. Moleculaire interactie
- G (gezondheid of gezondheidszorg):
Biologen, chemici en artsen in een academisch samenwerkingsverband onderzoeken genexpressie om zo gericht mogelijk chemotherapie in te kunnen zetten bij kankerpatiënten met het doel deze te genezen.
- VP (voedselproductie):
Plantenveredelaars bij een veredelingsbedrijf veranderen met behulp van GMO moleculaire processen waardoor bij planten droogteresistentie of zouttolerantie optreedt met het doel ook teelten in de randen van woestijnen en in brakke delta’s mogelijk te maken en daardoor het hongerprobleem te lijf te gaan.
Subdomein D2. Cellulaire interactie
- G (gezondheid of gezondheidszorg)
Biologen doen in een onderzoeksinstituut onderzoek aan C. elegans naar celcommunicatie en effecten van (a)biotische factoren daarop, om vanuit onderzoek aan dit modelorganisme tot kennis over celcommunicatie te komen in het kader van het mogelijk genezen van mensen met een afwijking in celcommunicatie.
Subdomein D3. Gedrag en interactie (alleen schoolexamen)
- C (communicatie)
Voorlichters zoeken naar de mogelijkheden om supranormale prikkels in te passen in voorlichtingscampagnes.
- G (gezondheid of gezondheidszorg)
Psychologen zoeken met behulp van tweelingenonderzoek naar de erfelijke component van gedrag.
- VH (Veiligheid)
Onderzoekers tonen aan dat er een verband is tussen drugsgebruik en verkeersgedrag.
Subdomein D4. Seksualiteit (alleen schoolexamen)
- G (gezondheid of gezondheidszorg)
Epidemiologen van het RIVM doen een chlamydiascreening bij honderdduizenden jongeren tussen 16 en 29 jaar om te kunnen bepalen of landelijke invoering nodig is.
- C (communicatie)
Medewerkers van een voorlichtingsorganisatie bedenken een campagne met als doel grensoverschrijdend seksueel gedrag bij jongeren te verminderen. Ze richten zich niet alleen op kennis maar ook op houding en vaardigheden.
Subdomein D5. Interactie in ecosystemen
- VP (voedselproductie)
Landbouwkundigen en kassenbouwtechnologen onderzoeken voor een tomatenkweker de mogelijkheden tot kringloopmanagement in de kas met het doel het energiegebruik te verminderen en de productdiversiteit te verhogen waardoor de teelten concurrerend worden en de afhankelijkheid van een product vermindert.
- D (duurzaamheid)
Leerlingen bepalen de eigen ecologische footprint en bediscussiëren onderling hoe ieder voor zich de ecologische footprint daadwerkelijk kan verkleinen.
Domein E. Reproductie
Subdomein E1. DNA-replicatie (alleen schoolexamen)
- VH (veiligheid)
Forensisch onderzoekers doen sporenonderzoek met behulp van DNA ten behoeve van strafrechtelijk onderzoek.
- G (gezondheid of gezondheidszorg)
Onderzoekers van de Mauritsklinieken in Nederland hebben aangetoond dat verbranding van de huid door zonlicht op jonge leeftijd een direct verband heeft met het ontstaan van huidkanker op latere leeftijd.
Subdomein E2. Levenscyclus van de cel (alleen schoolexamen)
- E (energie)
Medewerkers van Wageningen Universiteit proberen in proefopstellingen een algenkweek te realiseren waarmee algen als grondstof voor energieproductie gebruikt kunnen worden.
- G (gezondheid of gezondheidszorg)
Medewerkers van een kankeronderzoekscentrum gebruiken celkweken om de kankerverwekkende eigenschappen van verschillende stoffen vast te stellen.
- VP(voedselproductie)
Medewerkers van een laboratorium van een zaadproducent onderzoeken hoe zij de zaadopbrengst van cultuurgewassen kunnen optimaliseren.
Subdomein E3. Reproductie van het organisme
- E (energie):
Biologen en biofysici in een algentestfaciliteit doen celbiologisch en fysisch onderzoek naar reproductiebeïnvloeding van algen ten behoeve van de teeltoptimalisatie in het kader van energie opwekking en olieproductie.
- G (gezondheid of gezondheidszorg):
Leerlingen in een klas maken een eigen voorlichtingsbrochure over seksualiteit en soa’s, gericht op het verminderen van soa’s en de vroege detectie daarvan.
- VP (voedselproductie):
Biologen die werken bij Greenpeace maken informatiemateriaal om het publiek te wijzen op mogelijke nadelen van Genetisch gemodificeerde organismen met het doel om het publiek voor te lichten.
Domein F. Evolutie
Subdomein F1. Selectie
- G (gezondheid of gezondheidszorg):
Artsen in Japan onderzoeken met behulp van sequencing door verschillende doses straling veroorzaakte mutaties met het doel een optimaal beschermingsadvies te geven bij het werken met straling.
- VP (voedselproductie):
De plantenveredelaar en de taxonomen van een Instituut Genetische Bronnen ontwikkelen nieuwe rassen van voedingsgewassen met behulp van kennis van taxonomie en veredelingstechnieken en gaan op speurtocht naar genetische bronnen die de voedselgewassen plaagresistent maken of beter laten smaken.
Subdomein F2. Soortvorming
- G (gezondheid of gezondheidszorg):
De bacterioloog in het ziekenhuis doet voortdurend onderzoek naar veranderende populaties van resistente bacteriën in het kader van infectiepreventie.
- W (wereldbeeld):
Evolutiebiologen in het Nationaal Centrum voor Biodiversiteit onderzoeken met behulp van kenmerk analyses van planten aangevuld met DNA/RNA analyses genetische verwantschap en construeren met behulp van de gegevens fylogenetische stambomen met het doel de evolutie van planten beter te begrijpen.
Subdomein F3. Biodiversiteit (alleen schoolexamen)
- D (duurzaamheid)
Leden van een actiegroep voor het behoud van zeldzame zoogdieren schrijven een bezwaarschrift tegen een bouwproject dat het leefgebied van zo’n bedreigde zoogdiersoort aantast.
- W (wereldbeeld)
Leden van een vereniging voor natuurbehoud discussiëren over de stelling van het boek Plastic Panda’s van Bas Haring dat het uitsterven van soorten geen probleem is met als doel hun beleid te evalueren.
Subdomein F4. Ontstaan van het leven (alleen schoolexamen)
- W (wereldbeeld)
Documentairemakers interviewen gerenommeerde wetenschappers die zich met onderzoek naar het ontstaan van het leven bezighouden met als doel kijkers inzicht in verschillende theorieën hierover te geven.
