Samenvatting examenstof biologie - VMBO - TL en GL exameneenheid K11 Reageren op prikkels Zenuwen, zintuigen en hormonen 1. Zenuwstelsel Centraal examen Zenuwstelsel Je moet de delen van het zenuwstelsel in afbeeldingen kunnen aanwijzen. Zie Centraal zenuwstelsel Zenuwstelsel - zenuwcellen - ruggenmerg - hersenen - reflexen Centraal zenuwstelsel Grote hersenen Bevatten: schakelcellen; Zorgen voor de verbindingen tussen de verschillende onderdelen. cellichamen van bewegingszenuwen; cellichamen van gevoelszenuwencellen. Functies Bewustzijn. Nadenken, onthouden. Verwerking van waarnemingen. Informatie van de zintuigen komt aan via uitlopers van gevoelszenuwen. Bewuste bewegingen. Vanuit de grote hersenen gaan via bewegingszenuwen opdrachten naar spieren. Kleine hersenen Zorgen voorgoede samenwerking (coördinatie) van de spieren. Hersenstam Verbinding tussen hersenen en ruggenmerg. Belangrijk voor regeling van onbewuste processen. Onder andere: regeling van de ademhaling. regeling hartslag. Aantal reflexen in hoofd en hals verlopen via hersenstam. Onder andere: pupilreflex. Ruggenmerg Zit In het wervelkanaal. Wordt beschermd door de wervels (wervelkolom). Verbinding tussen hersenen en de organen . Reflexen (vanaf de hals) verlopen via ruggenmerg. Zenuwcellen Zenuwcel Zenuwcel bestaat uit: cellichaam Hierin zit de kern. Zitten in (of vlak bij) het centrale zenuwstelsel. uitlopers Via de uitlopers verlopen impulsen. Impulsen zijn elektrische stroompjes. Verbinden zintuigen en spieren met het centrale zenuwstelsel. Typen zenuwcellen Schakelcellen Zitten (vrijwel alleen) in het centrale zenuwstelsel. Zowel de cellichamen als de uitlopers. Ze verzorgen de verbindingen tussen de verschillende zenuwcellen. Gevoelszenuwcellen (sensorische zenuwcellen) Geven informatie uit de zintuigen (via impulsen) door aan het centrale zenuwstelsel. Ze geven de impulsen door aan schakelcellen. De cellichamen zitten net buiten het ruggenmerg. Bewegingszenuwcellen (motorische zenuwcellen) Ze sturen de spieren aan. Ontvangen impulsen van schakelcellen in het centrale zenuwstelsel. Geven de impulsen door aan de spieren. De cellichamen zitten in het centrale zenuwstelsel (ruggenmerg en hersenen). Zenuwen Hierin zitten de uitlopers van de bewegingszenuwcellen en de gevoelszenuwcellen. Ze vormen de verbinding tussen: zintuigen en centrale zenuwstelsel en centrale zenuwstelsel en spieren en andere organen. Reflexen Reflex Snelle (automatische) reactie op een bepaalde prikkel. Treedt onbewust op. Verloopt snel. Verloop reflex (klik op reflexen) Zintuig wordt geprikkeld. Via de gevoelszenuw gaat de impuls naar het centrale zenuwstelsel. Via schakelcellen wordt de impuls direct doorgeschakeld naar de bewegingszenuw. Voor reflexen die via het ruggenmerg verlopen zijn de hersenen niet nodig. Voorbeelden Kniepeesreflex. Strekreflex. Terugtrekreflex. Bepaalde reflexen van je hoofd verlopen wel via de hersenen (maar ook onbewust). Pupilreflex. Reflexen zijn belangrijk: bij lichaamshouding; als bescherming; Snelle reactie op gevaarlijke situatie. Bijvoorbeeld als je per ongeluk iets heets aanraakt (terugtrekreflex). bij bewegingen. Coördinatie van spieren. Bijvoorbeeld bij lopen en fietsen.