[home][inhoud][inhoud bovenbouw][inhoud practicum][links][copyright] 

 

Voeding

Techniek 7.10

Bepaling concentratie thiocyanaat in speeksel

Informatie

Speeksel is niet alleen belangrijk voor de vertering van zetmeel, maar heeft ook een antibacteriële werking.
Mensen produceren twee typen speeksel afhankelijk van het voedsel dat ze consumeren.

speekseltype I
speekseltype II
waterig
slijmerig
bevat o.a. amylase
bevat o.a. amylase, slijm, lysozymen, thiocyanaat en antistoffen
wordt afgegeven door onderoorspeekselklieren wordt afgegeven door ondekaakspeekselklieren en ondertongspeekselklieren

Het speeksel dat zonder voedsel in je mond wordt geproduceerd, is een mengsel van type I en type II.
De lysozymen, het thiocyanaat en de antistoffen hebben een antibacteriële werking. Bij het kauwen van voedsel verandert de verhouding tussen type I en type II en dus ook de concentratie aan afweerstoffen.

Thiocyanaat kan worden aangetoond met een oplossing van een ijzerzout.
Door toevoeging van een oplossing met Fe
3+ ionen aan het speeksel vormen zich FeSCN2+ ionen, daardoor krijgt de oplossing een rode kleur.
De concentratie thiocyanaat bepaalt de mate van kleuring die van licht-oranje naar donkeroranje loopt. De mate van kleuring kan colorimetrisch bepaald worden. Hoe donkerder het resultaat, hoe hoger de concentratie thiocyanaat is.

SCN- (aq) + Fe3+ (aq)  <-->   FeSCN2+ (aq) 

Zie voor een onderzoeksideën:
probleemkaart voeding 17

probleemkaart voeding 18

Maken van een Ijklijn

Om een ijklijn te maken, moet van verschillende oplossingen met een bekende hoeveelheid thiocyanaat en een vaste hoeveelheid ijzerzout de extinctie worden bepaald.
Van deze gegevens wordt een grafiek gemaakt (ijklijn).

Wanneer een oplossing met een onbekend gehalte thiocyanaat wordt gemeten, kan met behulp van de ijklijn worden "teruggelezen" hoeveel thiocyanaat deze oplossing bevatte.

materiaal

ijzernitraat: 0,200 M Fe(NO3)3 - oplossing
kaliumthiocyanaat: 2,00.10-4 M KSCN - oplossing 
gedestilleerd water
colorimeter met een filter tussen de 440 en 470 nm
pipetten
reageerbuizen

methode

  • Neem 6 reageerbuizen en nummer de buizen van 1 t/m 6.
  • Pipetteer in 6 reageerbuizen 5,00 mL van de 0,200 M Fe(NO3)3 - oplossing.
  • Voeg aan buis 1 niets toe.
    Voeg aan de buizen 2 t/m 6 de volgende hoeveelheden van de 2,00.10-4 M KSCN - oplossing toe.
    Buis 2: 1 mL
    Buis 3: 2 mL
    Buis 4: 3 ml
    Buis 5: 4 mL
    Buis 6: 5 mL
  • Vul de oplossingen in de buizen met gedestilleerd water aan tot 10,00 mL.
  • Kies voor de colorimeter een filter met een golflengte die tussen de 440 en 470 nm ligt.
    Zie voor de werking van een colorimeter: techniekkaart 10.1.
  • Vul een cuvet met de eerste oplossing.
  • Meet de extinctie.
  • Herhaal de meting met de andere oplossingen.
    Gebruik bij de verschillende metingen steeds dezelfde cuvet.
  • Maak de ijklijn.

Voorbeeld

De extinctie (E) is hier gemeten bij een golflengte van 447 nm.

Tabel

ijkoplossing

0,200 M Fe(NO3)3
in mL

2,00 .10-4 M KSCN
in mL

water
in mL

extinctie (E)
bij 447 nm

1
5,00
0,00
5,00
0,00
2
5,00
1,00
4,00
0,11
3
5,00
2,00
3,00
0,20
4
5,00
3,00
2,00
0,29
5
5,00
4,00
1,00
0,37
6
5,00
5,00
0,00
0,47

Ijklijn
ijklijn2

Werkwijze voor het bepalen van de concentratie thiocyanaat

materiaal

ijzernitraat: 0,200 M Fe(NO3)3 - oplossing
gedestilleerd water

pipet
maatkolf van 10 mL
colorimeter met de filter tussen de 440 en 470 nm
cuvet (gebruik steeds dezelfde cuvet)
speeksel

methode

  • Verzamel het speeksel.
  • Centrifugeer het speeksel gedurende vijf minuten.
  • Pipetteer van de heldere oplossing 0,200 mL in een maatkolf van 10 mL.
    De hoeveelheid thiocyanaat in het speeksel kan erg verschillend zijn.
    Als later blijkt dat de kleur van de oplossing te licht of te donker is en de gemeten extinctie buiten de ijklijn valt, gebruik dan een andere hoeveelheid.

  • Voeg aan de vloeistof 5,00 mL van de 0,200 M Fe(NO3)3 - oplossing toe.
  • Vul de oplossing met gedestilleerd water aan tot 10,00 mL.
  • Vul een cuvet met de zo ontstane oplossing.
    Gebruik bij de verschillende metingen steeds dezelfde cuvet.
  • Plaats de cuvet in de colorimeter en bepaal de extinctie bij dezelfde golflengte waarbij de ijklijn gemaakt is.
  • Bereken mede met behulp van de ijklijn de concentratie thiocyanaat in het speeksel.

Opmerking
Als het voor het onderzoek niet nodig is om exacte percentages te berekenen, kan er ook voor gekozen worden het speeksel op een andere manier te verzamelen.

  • Neem een slok water en houd die een minuut in je mond terwijl je een beetje "spoelt".
    Je speeksel lost dan op in het water. De oplossing die je zo krijgt, hoef je niet meer te centrifugeren.
    Je moet dan nog wel even uitzoeken hoeveel speeksel je aan het ijzernitraat moet toevoegen om een meetbare oplossing te krijgen.

Bron: Markku Lahti, Juhani Vilpo, Jari Hovinen (1999). Spectrophotometric Determination of Thiocyanate in Human Saliva. JChemEd.chem.wisc.edu • Vol. 76 No. 9 September 1999 • Journal of Chemical Education

Uitgetest door: Marga Hobo (TOA biologie, sg Cambium - Zaltbommel)

©scholte/marree2009