[home]
[inhoud site][Inhoud bovenbouw][practicum][links]

 

Planten studiewijzer 4.2 (4 atheneum) domein D2 Overzicht leerstof Organen en weefsels plant Gebruik Binas Bouw plant Stengel Bevat: opperhuid (epidermis) vulweefsel (parenchym) steunweefsel Dikke celwanden. vaatbundels Daarin: houtvaten. Transport omhoog. Water en zouten. In vroege voorjaar ook organische stoffen voor uitlopen van knoppen. bastvaten. Transport omlaag. Opgeloste organische stoffen (vooral sacharose). cambium. Alleen bij tweezaadlobbige planten Deelweefsel. Vormt nieuwe bastvaten en houtvaten. Secundaire diktegroei. Wortel Bevat: opperhuid (epidermis). Buitenste laag. Met vlak boven worteltopjes wortelharen. Oppervlaktevergroting voor opname stoffen. schors met vulweefsel endodermis. Omgeeft het centrale deel (centrale cilinder) van de wortel. Bestaat uit aaneengesloten cellen met een kurklaagje in een deel van de celwanden. Speelt rol bij opname van zouten. houtvaten en bastvaten in de centrale cilinder. Blad Bevat: opperhuid. Aan bovenkant en onderkant. Hierin zitten huidmondjes. Voor de gaswisseling. Bovenkant vaak bedekt met vetachtig laagje Cuticula. palissadenparenchym Aaneengesloten laag langwerpige cellen. Bevatten chlorofyl. In de bladgroenkorrels (chloroplasten). Fotosynthese. sponsparenchym. Onregelmatig gevormde cellen met grote intercellulaire ruimten ( Luchtholtes). Bevatten chlorofyl. Nerven met: houtvaten en bastvaten. steunweefsel. Autotroof en heterotroof Autotrofe organismen Maken van anorganische stoffen (uit het abiotische milieu), organische stoffen. Planten - energie uit licht (fotosynthese). Bepaalde bacteriën - energie uit omzetting van chemische stoffen (chemosynthese). Heterotrofe organismen Kunnen alleen van kleinere organische stoffen worden grotere organische stoffen maken. Organische stoffen zijn afkomstig van andere organismen (biotisch milieu). Dieren. Schimmels en meeste bacteriën. Voedingsstoffen Gebruik Binas Glucose Gemaakt bij de fotosynthese. Wordt voor een deel verbruikt bij de dissimilatie --> energie vrijmaken. Glucose + zuurstof --> koolstofdioxide en water C6H12O6 + 6O2 --> 6CO2 + 16 H2O + E(nergie) Kan worden omgezet in andere stoffen (voortgezette assimilatie). Omgezet in andere koolhydraten. Omgezet in vetten. Bouwstof en reservestof (in zaden). Omgezet in aminozuren/eiwitten. Bouwstof en enzymen. Voor de vorming van eiwitten uit glucose zijn nitraten (de N-atomen) uit de bodem voor nodig. Zouten Opgenomen via wortels. Passief transport via de celwanden van wortelharen en het vulweefsel in de schors (diffusie). Actief transport via de celmembraan van de endodermiscellen. In de cellen transport door stroming van het cytoplasma. O.a. nodig voor vorming van aminozuren uit glucose. Voorbeelden: nitraat (NO3-); sulfaat (SO42-); Verder vooral natrium- kalium en chloorionen (Na+, K+ en Cl--) opgenomen.. CO2 uit de lucht. Opgenomen via huidmondjes door diffusie. Water Opgenomen via wortels door osmose. Wateropname is een gevolg van de opname van zouten. Stofwisseling Assimilatie Opbouwreacties Omzetten van kleine moleculen in grotere organische moleculen. Energie voor nodig. Endotherme reacties. Dissimilatie Afbraakreacties Grote(re) organische moleculen worden afgebroken tot kleinere Energie komt vrij. Exotherme reacties. Energie wordt tijdelijk vastgelegd in ATP . ADP + Pi + E (energie) --> ATP Deel van de energie komt vrij als warmte. ATP kan door andere celonderdelen gebruikt worden als energieleverancier. Gebruikt voor: assimilatie (synthese van stoffen); beweging; actief transport. Assimilatie Koolstof assimilatie Alleen bij autotrofe organismen. Fotosynthese Bij planten. Zonne-energie wordt vastgelegd in organische stof (glucose). Nodig de anorganische stoffen (CO2 en H2O). Glucose wordt gevormd uit CO2 en H2O. CO2 wordt opgenomen via de huidmondjes. Water wordt opgenomen met de wortels. O2 blijft over. Netto reactievergelijking: koolstofdioxide + water --> glucose + zuurstof 6CO2 + 6 H2O + E(nergie) --> C6H12O6 + 6O2 Blad en fotosynthese Gebeurt in bladgroenkorrels (in het chlorofyl). Reactiesnelheid fotosynthese hangt af van: voldoende chlorofyl; voldoende CO2, water en licht; temperatuur. Stikstofassimilatie Alleen bij autotrofe organismen. Glucose (afkomstig van de koolstofassimilatie) wordt omgezet in organische stikstofverbinding. Aminozuren. Nodig: anorganische stikstofverbindingen uit de bodem . In ieder geval NO3- (nitraat). Soms ook SO42- (sulfaat). Beperkende factor Beperkende factor De factor waarvan de waarde het verst weg ligt van de optimumwaarde. Bepaalt de levenskansen en de groei. Toename van de beperkende factor --> toename reactiesnelheid. Voorbeeld Als blijkt dat als de hoeveelheid licht toeneemt, de fotosynthese van een plant sneller gaat, dan is licht de beperkende factor voor de fotosynthese. Als bij meer licht, de snelheid van de fotosynthese gelijk blijft, is een andere factor beperkend. Bijvoorbeeld het CO2-gehalte of de temperatuur. Voorbeelden van wat beperkende factoren kunnen zijn: nitraat-gehalte in de bodem (planten); zonlicht en CO2-gehalte voor planten (fotosynthese); temperatuur (enzymwerking). Gaswisseling Gaswisseling blad Opname en afgifte van CO2 en O2 via huidmondjes. Door diffusie. Verder transport via intercellulaire holten. Overdag In bladcellen vindt fotosynthese plaats én dissimilatie. Als de omstandigheden voor de fotosynthese gunstig zijn: snelheid fotosynthese > snelheid dissimilatie Plant heeft nodig: CO2 voor de fotosynthese (in de bladgroenkorrels). CO2 die geproduceerd wordt bij dissimilatie wordt gebruikt bij de fotosynthese. De rest wordt via de huidmondjes opgenomen. O2 voor de dissimilatie (in de mitochondriën). O2 die vrijkomt bij de fotosynthese wordt gebruikt voor de dissimilatie. Wat over is verdwijnt via de huidmondjes naar buiten. Zie grafiek fotosynthese. 's Nachts Er alleen dissimilatie. O2 nodig. CO2 geproduceerd. Door huidmondjes ook verlies van water door: verdamping. Hierdoor ontstaat zuigkracht van de bladeren. Verdamping neemt toe door: lage luchtvochtigheid; wind; hogere temperatuur. druppelen. Water druppelt uit de huidmondjes. Gebeurt bij: hoge luchtvochtigheid, weinig wind en lage luchttemperatuur hoge bodemtemperatuur (dan veel worteldruk) Huidmondjes Openingen in opperhuid blad. Vooral aan de onderzijde (behalve bij drijvende waterplanten). Rond de opening twee sluitcellen. Bevatten bladgroenkorrels. Werking Licht --> huidmondjes open Sluitcellen nemen actief kaliumionen op --> hogere osmotische waarde --> wateropname --> turgor . CO2 opgenomen (voor fotosynthese). O2 afgegeven. Water verdampt. Osmotische waarde bladcellen neemt af. Water aangezogen vanuit houtvaten. Donker --> huidmondjes dicht. Veel verdamping (erg warm, erg droog e.d.) --> huidmondjes gaan ook overdag dicht. Transport in de plant Transport van wortel naar blad Transport van water en zouten. Naar alle delen van de plant. In het voorjaar ook transport van organische stoffen uit de opslagweefsels. Gaat via vaatbundels. Door houtvaten. Transport omhoog ontstaat door: zuigkracht van de bladeren. Uit cellen in blad rondom de luchtholte verdampt water. Naar buiten via de huidmondjes (diffusie). luchtvochtigheid buiten groter dan in het blad. Osmotische waarde van de cellen van het blad neemt toe. Water wordt aangezogen uit de houtvaten. Water wordt in de houtvaten omhoog getrokken. Water bevat zouten. Zo voldoende aanvoer van zouten in het blad. worteldruk. Wortel neemt zouten op. Endodermiscellen pompen de zouten de centrale cilinder in. Kost energie - actieve opname. Osmotische waarde in de centrale cilinder neemt toe. Water wordt aangezogen uit de bodem. Kost geen energie - passieve opname - osmose. capillaire werking. Doordat de houtvaten erg nauw zijn. Passief transport - diffusie Kost geen energie. Vindt alleen plaats van een hoge naar een lage concentratie. Door celmembraan diffunderen alleen: Stoffen met kleine, ongeladen (hydrofobe) moleculen. Bijvoorbeeld: zuurstof (O2); koolstofdioxide (CO2); water (H2O)door osmose. Diffusiesnelheid wordt beïnvloed door: grootte van het oppervlak concentratieverschil temperatuur afstand Osmose Diffusie van water door een (selectief doorlaatbaar) membraan. Van plaats met lage concentratie opgeloste stoffen naar plaats met hogere concentratie opgeloste stoffen . Osmotische waarde - wordt bepaald door het aantal opgeloste moleculen © scholte/marree 2009