Planten studiewijzer 4.2 (4 atheneum) Antwoorden studiewijzer Bouw van zaadplanten-organen - weefsel kenmerken functie parenchym /vulweefsel intercellulaire holtes soms bladgroen of zetmeelkorrels veel verschillende functies steunweefsel dikke wanden stevigheid (vezels) houtvaten lange buizen, alleen dode celwanden, verdikte wanden van houtstof, ringen of spiralen, aan binnenkant van vaatbundel transport water en zouten van wortel naar blad, stevigheid zeefvaten (=bastvaten) Transportbuizen, levende cellen aan buitenkant vaatbundel transport van suikerwater van het blad naar de rest van de plant mersiteem (=deelweefsel) dunnen wanden, mitoses, top stengel en wortel, cambium tussen hout en zeefvaten topmeristeem zorgt voor lengtegroei, cambium maakt nieuwe hout- en zeefvaten en zorgt voor diktegroei Stevigheid - osmose Verplaatsing van kleine moleculen (water) via een halfdoorlaatbare wand (membraan) naar de oplossing met de hoogste concentratie grote moleculen (en de laagste concentratie water) zie afbeelding osmose Plasmolyse Verlies van water door een plantencel als de concentratie grote moleculen buiten de cel hoger is dan binnen de cel. De celinhoud omgeven door de celmembraan raakt los van de celwand. Zie plasmolyse Turgor De stevigheid van de celwand als de celinhoud door het "opzuigen" van water via osmose tegen de celwand drukt en deze iets uitrekt. 1.Turgor (kruidachtige planten, bladeren) 2. Houtvaten en vezels in vaatbundels (kruidachtige planten) 3. (Oude ) houtvaten in bomen De osmotische warde van de celinhoud is dan groter dan die van de omgeving. Mensen en dieren hebben geen celwanden Celdifferentiatie en groei - Weefsel met delende cellen In de toppen van de stengels en in de toppen van de wortels (zie celstrekking). Cellen delen zich, daarna groeien ze uit tot de oorspronkelijke grootte en dan neemt de cel neemt water op en wordt de vacuole wordt gevormd. De cel wordt in lengterichting langer. cellulose en lignine Cellen met lignine in de celwanden zijn het stevigst. De diktegroei in het eerste jaar is de primaire diktegroei De vorming van jaarringen etc. bij een boom is de secundaire diktegroei. het cambium houtvaten (aan de binnenkant) en bastvaten (aan de buitenkant) Zowel in de stengel als de wortel ligt het cambium tussen de houtvaten en de bastvaten in. Eenzaadlobbige planten hebben geen cambium. In een 1-jarige stengel zitten de vaten in bundels, de houtvaten altijd aan de binnenkant en de bastvaten aan de buitenkant zie afbeelding vaatbundel. Tussen houtvaten en bastvaten zit het cambium  Assimilatie en dissimilatie   - Planten leggen zonne-energie vast in organische stoffen. Deze organische stoffen zijn onsmisbaar voor de andere organismen. assimilatie: opbouw. Van kleine(re) moleculen worden grote(re) moleculen gemaakt. dissimilatie: afbraak van grote moleculen. Energie komt vrij. . assimilatie dissimilatie grote(re) moleculen gemaakt x . grote(re) moleculen afgebroken x energie komt vrij . x energie nodig x Fotosynthese en beperkende factoren - In de weefsels met chloroplasten (bladgroenkorrels); palissadenparanchym en in mindere mate sponsparenchym nodig C02 vrij 02 a = 1 of 4 b = 4 of 1 c = 3 d = 2 Autotrooof: het maken van organische stoffen uit anorganische stoffen Heterotrofe organismen moeten organische stoffen met hun voedsel opnemen. Zij kunnen wel van kleine organische stoffen, grotere organische stoffen maken. Planten (en enkele groepen autotrofe bacteriën) zijn autotroof. Deze organische stoffen zijn onsmisbaar voor heterotrofe organismen. 6 CO2 + 6 H2O -> C6H12O6 + 6 O2 C02 - gehalte verhogen meer licht verwarming afbraak van grote moleculen (exotherm er komt energie vrij) mitochondriën energie vrij maken zuurstof nodig koolstofdioxide vrij glucose gevormd bij de fotosynthese overdag fotosynthese +dissimilatie, maar fotosynthese bij voldoende licht sterker dan de celademhaling >>dus zuurstof over >> zuurstof uit huidmondjes 's nachts alleen dissimilatie, zuurstof nodig en koolsotfdioxide over. fotosynthese verdampen van water opname gassen afgifte van gassen De oorzaak van het niet optimaal verlopen van een proces. Een beperkende factor is datgene wat een systeem tekort komt om goed te kunnen werken. Door een voor een de factoren die voor een bepaald proces nodig zijn toe te voegen kan men ontdekken wat de beperkende factor van dat proces is. Als het toevoegen van een factor de productie versnelt, dan was die factor beperkend. tekort aan CO2 te weinig licht te lage of te hoge temperatuur beperkte capaciteit bladgroen De buitenlucht bevat minder koolstofdioxide dan planten overdag met voldoende zonlicht kunnen verwerken. Overdag is CO2 dus meestal beperkende factor van de fotosynthese. Extra CO2 geeft meer fotosynthese en een snellere groei van planten. grafiek 2 a koolstofdioxide gehalte b lichtintensiteit c nee. Het is ieder geval niet het koolstofdioxide-gehalte. grafiek 3 koolstofdioxide koolstofdioxidegehalte in de lucht verhogen. Als de fotosynthese toeneemt, was het de beperkende factor. Transport van water en zouten - a = 1 b = 3 c = 2 d = 4 passief transport energie voor cohesie en adhesie geleverd door moleculen zelf. Bovendien bestaan de houtvaten niet uit levende cellen en kan er dus van actief transport geen sprake zijn.  Aan de binnenkant. In de boom bestaan de jaarringen uit houtvaten. - Werking huidmondje - Als de huidmondjes open staan, verdampt er water uit het blad --. de osmotische waarde van de cellen neemt toe --> water wordt opgenomen uit een naburige cel. Uiteindelijk nemen de cellen die aan een nerf grenzen water op uit de houtvaten. Hierdoor ontstaat in de houtvaten een onderdruk (negatieve druk). a Overdag is er fotosynthese. De plant heeft dan koolstofdioxide uit de lucht nodig. b wanneer het huidmondje open is c De sluitcellen verhogen hun osmotische waarde door kaliumionen op te nemen. Daardoor gaat door osmose water de cel in en wordt de turgor groter --> de sluitcellen gaan krom staan --> het huidmondje gaat open. het krom staan van de cellen wordt veroorzaakt door een onregelmatig verdikte celwand. Rond het huidmondje is de celwand veel dikker. cohesie = aantrekkingskracht tussen moleculen van dezelfde stof Cuticula is waslaag, daardoor opperhuid waterdicht alle water moet dus via huidmondjes, daardoor regeling van watertransport mogelijk Worteldruk - De wortelharen bestaan uit 1 langgerekte cel. Via de wortelharen worden water en zouten opgenomen. De wortelharen zorgen voor oppervlakte vergroting De endodermis werkt als een soort sluis voor water In de endodermis is de osmotische waarde hoger dan in de schors en wortelharen. De endodermis water en zouten gaan door osmose naar de endodermis. De endodermis perst het water en de zouten in de houtvaten (worteldruk) wortelharen - celwanden van de schorscellen - endodermis (actieve opname) - houtvaten endodermis Door die cellen moeten de zouten via de celmembraan. Dan kan alleen actief en actief transport kost energie. de zuigkracht van de bladeren transport van zouten In regenwoud vaak 100% luchtvochtigheid--->plant uit regenwoud verdampt minder door vochtige omgeving---> meer moeite met wateropname ---> meer moeit met opname van zouten. Morfologische kenmerken= vormkenmerken Huidmondjes verzonken in een holte in het blad --> minder verdamping doordat waterdamp in de holte blijft hangen Haren op het blad.---->minder verdamping doordat waterdamp tussen haren blijft hangen Groot blad oppervlak ----> meer verdamping Opgerolde bladeren met huidmondjes aan de binnenkant----->minder verdamping doordat waterdamp in de holte blijft hangen Weinig huidmondjes minder verdamping Druppelpunten versnellen afvoer van water in vloeibare vorm, vooral bij planten uit regenwoud Zonder huidmondjes geen transport dus geen zouten Transport van organische stoffen  - houtvaten bastvaten plaats in de wortel in stervorm in het centrum in groepen tussen de houvaten plaats in de stengel binnenkant buitenkant plaats in de hoofdnerf van het blad bovenkant onderkant levende cellen met cytoplasma of alleen celwanden dood levend soort stoffen die vervoerd worden water+zouten water+suiker bouw van de celwand cellulose+houtstof cellulose Koolstof uit de lucht!!!! Koolstofdioxide. Nodig om organische stoffen te maken. vooral sacharose gevormd vanuit de glucose die bij de fotosynthese gevormd wordt. zetmeel is de belangrijkste reservestof.  in knollen en bollen: vooral zetmeel in zaden; zetmeel, eiwitten en vettenen vruchten Plantenhormonen  - Stengels groeien alleen naar het licht als het topje aanwezig is. Het topje van de stengel geeft een stof af die ervoor zorgt dat de stengel naar het licht groeit. De stof die in de stengeltop gevormd wordt (auxine) zorgt voor celstrekking onder het topje. Auxine wordt door licht afgebroken a. In de top wordt auxine gevormd. Auxine verplaatst naar de strekkingszone onder de top en zorgt voor de celstrekking. In het donker is er veel auxine dus veel strekking en de plant groeit snel naar het licht. Als het licht is wordt auxine afgebroken --> weinig strekking --> groei geremd. b. Het aantal cellen is niet verschillend. De lengtegroei (celstrekking) wordt geremd door de auxine. Hormonen bij dieren zijn stoffen die op plaats A gemaakt zijn via het bloed vervoerd worden en op plaats B een proces regelen. Plantenhormonen worden op plaats A (top) gemaakt en regelen op plaats B (onder de top) de celstrekking. Feromonen zijn stoffen die via de lucht verspreid worden, waarmee aan andere organismen signalen gegeven worden. Bij dieren gaat het vooral om geurstoffen. Meestal om partners te lokken. Mensen scheiden ook feromonen af om het andere geslacht te "lokken". We bestrijden onze natuurlijke feromonen fanatiek met parfum en deodorants.!!